بی سرزمین تر از باد

زنگ انشا(قسمت اول)

برگهای نارنج‌های انبوه کلاس را تاریک می‌کرد، تازه تخته سیاه را با نمد پاره‌ی کثیفی پاک کرده بودند، ذرّات گچ در فضای اتاق موج می‌زد، و در ریه‌های ما شیرجه می‌رفت، هنوز آقای معلّم نیومده بود.

سیّد محمود با سر گردش جلو من نشسته بود، با مهارت تیغ ژیلت را لای تخته‌ی میز می‌کرد و بعد مضراب‌وار زیر آن می‌نواخت و فورا سرش را روی میز می‌گذاشت تا آهنگ موزون ساز بچه‌گانه‌اش را بشنود.

اکبر آقا با چاقو اسمش را روی دیوار مجاور می‌کند و به سبک کتیبه نویسان، گل و بلبل اطراف اسمش می‌گذاشت. عبّاس هم با عجله تکلیف عقب مانده را تند تند می‌نوشت.

- خبردار.

- بچّه‌ها دسته جمعی برخاستند، آقای معلّم وارد شد و زنگ انشا شروع شد.

آقای معلّم هفته‌ی قبل موضوع انشا را این طور دیکته کرده بود:

موضوع انشا و طرز نوشتن انشا هر دو فرمولی بود، کلّیه‌ی سوژه‌های انشا میان چند مطلب نوسان داشت، یا می‌بایست نامه‌ای به پدر و مادر، برادر، خواهر، دوست خود نوشت؛ یا درباره‌ی عدالت، امانت، صداقت و از این قبیل حرف‌ها قلم‌فرسایی کرد. در نوع اوّل از این قبیل بود:

" خداوندگارا، تصدقت گردم، امیدوارم که وجود ذیجود شریف در نهایت صحّت و سلامت بوده و در عین عافیت باشد، بعدا، اگر از راه ذرّه پروری، جویای احوالات این حقیر باشید، بحمدالله سلامت، و به دعاگویی مشغول است."

در نوع دوّم، اگر انشا نوشته می‌شد فرمول این بود:

" البته واضح و مبرهن است و بر کسی پوشیده نیست که یکی از صفات پسندیده و خصال حمیده، صداقت است که هر کس بدین صفت متّصف باشد از خصیص ذلت به اوج رفعت می‌رسد..."

طبق معمول در نوشته‌های نوع دوّم، تکرار ادّعا به جای حجّت و دلیل به کار می‌رفت و گاهی نیز یک شعر بند تنبانی و لوس و بی مزّه‌ای بدرقه‌ی موضوع انشا می‌شد. یادم می‌آمد وقتی زنگ انشا پایان می‌یافت، به قدری کلمات مبتذل و مکرّر گوشم را خراش داده بود که گیج می‌خوردم؛ غالبا به نظرم می‌آمد که فضای اتاق تبدیل به زباله دانی الفاظ نیمه مرده و مبتذل شده است، و این کلمات بدبخت و بینوا از دست معلّم و شاگرد به جان آمده بود.

آن روز، نامه‌ی "ییلاقیه" را یک یک شاگردان خواندند: وقتی انشاها را، که خوانده می‌شد، می‌شنیدم دلم به هم می‌خورد، تا اینکه نوبت به ابراهیم رسید.


کلمات کلیدی :